Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την κλιματική αλλαγή

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ καιρού και κλίματος;

Ο καιρός σύμφωνα με το λεξικό του Cambridge είναι «οι συνθήκες στον αέρα πάνω από τη Γη, όπως άνεμος, βροχή ή θερμοκρασία, σε μια συγκεκριμένη στιγμή σε μια συγκεκριμένη περιοχή» [1], ενώ κλίμα είναι οι γενικές καιρικές συνθήκες συνήθως σε ένα συγκεκριμένο μέρος» [2]. Με άλλα λόγια, ο καιρός είναι αυτό που συμβαίνει σήμερα, και το κλίμα είναι αυτό που συμβαίνει τα τελευταία 30 χρόνια. Φανταστείτε το ως εξής: ο καιρός είναι ένα screenshot μιας συγκεκριμένης στιγμής ενώ το κλίμα είναι ένα βίντεο.

Τι είναι η κλιματική αλλαγή;

Τα Ηνωμένα Έθνη ορίζουν την κλιματική αλλαγή ως «οι μακροπρόθεσμες αλλαγές στις θερμοκρασίες και τα καιρικά πρότυπα» [3]. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να προκληθούν από φυσικές δυνάμεις (όπως οι διακυμάνσεις στον ηλιακό κύκλο, οι ηφαιστειακές εκρήξεις) ή ανθρωπογενείς δυνάμεις (όπως η καύση ορυκτών καυσίμων).

Τι είναι τα ορυκτά καύσιμα;

Τα ορυκτά καύσιμα είναι ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη;

Σε μια μελέτη του 2015, οι Kennedy και Lindsey περιέγραψαν την υπερθέρμανση του πλανήτη ως «την αυξανόμενη θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης», ενώ για την κλιματική αλλαγή οι συγγραφείς διευκρίνισαν ότι περιλαμβάνει την υπερθέρμανση και τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης» (για παράδειγμα, ακραία καιρικά φαινόμενο, άνοδο του επιπέδου της θάλασσας Με άλλα λόγια, η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι «ένα σύμπτωμα του μεγαλύτερου προβλήματος της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο» (Kennedy και Lindsey, 2015). Έτσι η κλιματική αλλαγή είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που περιλαμβάνει την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Τι είναι τα αέρια του θερμοκηπίου;

Τα Ηνωμένα Έθνη ορίζουν τα αέρια του θερμοκηπίου ως «τα ατμοσφαιρικά αέρια που ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη και την κλιματική αλλαγή» [4]. Τα αέρια του θερμοκηπίου περιλαμβάνουν

διοξείδιο του άνθρακα (CO₂), μεθάνιο (CH₄),
οξείδιο του αζώτου (N₂O),
όζον,
υδρατμούς, και
χλωροφθοράνθρακες (οι οποίοι είναι χημικές ουσίες που δημιουργούνται από τον άνθρωπο και περιλαμβάνουν χλώριο, υδρογόνο, φθόριο ή άνθρακα. Δεν υπάρχουν στη φύση σε φυσικές μορφές).

Πώς δημιουργούνται τα αέρια του θερμοκηπίου;

Δημιουργούνται κυρίως λόγω της καύσης ορυκτών καυσίμων. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες χρειάζονται ενέργεια στην καθημερινή ζωή. Αυτή η ενέργεια δημιουργείται από την καύση ορυκτών καυσίμων.

Ποιο είναι το χειρότερο αέριο του θερμοκηπίου;

Λοιπόν, δεν έχω μια ξεκάθαρη απάντηση. Εξαρτάται από 1. Σε τι ποσότητα υπάρχει κάθε αέριο στην ατμόσφαιρα, 2. Ποια είναι η ικανότητα κάθε αερίου να «παγιδεύει» την ηλιακή ακτινοβολία (ηλιακό φως) (σε τι ποσοστό δηλαδή «παγιδεύει» τον ήλιο), 3. Πόσο καιρό παραμένει κάθε αέριο στην ατμόσφαιρα (η διάρκεια ζωής του), 4 Για ποια περιοχή του πλανήτη μιλάμε (για παράδειγμα, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) [5] υποστηρίζει ότι οι υδρατμοί έχουν μεγαλύτερη επίδραση στις ξηρές πολικές περιοχές παρά στις υγρές περιοχές του ισημερινού).

Τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου;

Σκεφτείτε τη Γη. Γύρω από τη Γη, υπάρχει η ατμόσφαιρά της. Σκεφτείτε το σαν την κουβέρτα που «καλύπτει» τον πλανήτη (Εικόνα 1). Το φως του ήλιου έρχεται στην ατμόσφαιρα. Περίπου το ένα τρίτο της ηλιακής ακτινοβολίας απορροφάται από τη Γη, διατηρώντας τη θερμοκρασία σταθερή (γι’ αυτό σύμφωνα με τη NASA[6] η Γη έχει μέση θερμοκρασία 15^οC). Το υπόλοιπο ηλιακό φως αντανακλάται πίσω στο διάστημα. Μέχρι εκείνο το σημείο το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι φυσικό. Διαφορετικά, η θερμοκρασία του πλανήτη θα ήταν -20^οC [7]. Ωστόσο, η υπερβολική ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα (η οποία εκλύεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα) παγιδεύει περισσότερο ηλιακό φως (αντί να το αφήνει να αντανακλάται πίσω στο διάστημα), αυξάνοντας τη μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης. Φανταστείτε ότι η κουβέρτα γίνεται πιο παχιά όταν εισέρχονται περισσότερα αέρια στην ατμόσφαιρα. Έτσι, ενώ το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι φυσικό, οι ανθρώπινες δραστηριότητες αυξάνουν την ηλιακή ακτινοβολία που παγιδεύεται στην ατμόσφαιρα.

Εικόνα 1. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Πηγή: NASA/JPL-Caltech

Εικόνα 2. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου – επεξήγηση. Πηγή: NASA/JPL-Caltech (Βρείτε το εδώ)

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι φυσικό ή ανθρωπογενές;

Είναι εν μέρει φυσικό (σταθεροποιεί τη θερμοκρασία της Γης) και εν μέρει ανθρωπογενές (λόγω περίσσειας έκλυσης των αερίων του θερμοκηπίου).

Tρέχουμε το πιο επικίνδυνο πείραμα στην ιστορία αυτή τη στιγμή, το οποίο είναι να δούμε πόσο διοξείδιο του άνθρακα μπορεί να αντέξει η ατμόσφαιρα πριν συμβεί μια περιβαλλοντική καταστροφή

Elon Musk

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Υπάρχει μια ομπρέλα άμεσων και έμμεσων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής όπως:

Άνοδος της στάθμης της θάλασσας
Αυξημένη θερμοκρασία
Περισσότερα ακραία φαινόμενα (καύσωνες, ξηρασίες, ανεμοστρόβιλοι, πλημμύρες, τυφώνες)
Χειρότερη ποιότητα αέρα και νερού
Επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και τους ζωντανούς οργανισμούς
Λιώσιμο των πάγων στους πόλους
Περισσότεροι κίνδυνοι για την υγεία/αυξημένη θνησιμότητα
Μείωση της διαθεσιμότητας του φαγητού
Μείωση της πρόσβασης σε φαγητό και νερό
Υποβάθμιση της ποιότητας του φαγητού και του νερού

Η κλιματική αλλαγή σημαίνει υψηλότερες θερμοκρασίες παντού;

Όχι. Διαφορετικές περιοχές θα επηρεαστούν με διαφορετικούς τρόπους. Η παγκόσμια μέση θερμοκρασία αυξάνεται αλλά όχι ομοιόμορφα. Η Caitlyn Kennedy[8] δίνει την τέλεια αναλογία: σκεφτείτε το σαν τους βαθμούς σας στο εξάμηνο: εάν ένα εξάμηνο παίρνετε 20 και 15 και στο δεύτερο εξάμηνο παίρνετε 20 και 17, αυτό θα αυξήσει το μέσο όρο της βαθμολογίας σας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι γίνατε καλύτεροι σε όλα τα μαθήματα που παρακολουθήσατε.

Είναι πολύ αργά για να αποτρέψουμε την κλιματική αλλαγή;

Η NASA [9] υποστηρίζει ότι εάν σταματήσουμε να εκπέμπουμε αέρια θερμοκηπίου μέσα σε λίγα χρόνια, η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα αρχίσει να σταθεροποιείται. Σε συμφωνία με τη NASA, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος δημοσίευσε την τελευταία της έκθεση στις 4 Απριλίου 2022 [10], υποστηρίζοντας πως «Έχουμε επιλογές σε όλους τους τομείς για να μειώσουμε τουλάχιστον στο μισό τις εκπομπές έως το 2030». Ωστόσο, πρέπει να δράσουμε τώρα.

Η κλιματική αλλαγή προκαλείται από τον άνθρωπο;

Ναι. Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (ΝΟΑΑ) των ΗΠΑ [11] , επειδή αυξήσαμε την ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (καύση ορυκτών καυσίμων, αποψίλωση των δασών κ.λπ.), το κλίμα στην πραγματικότητα αλλάζει. Επιπλέον, η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος [12] δείχνει ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις ανθρώπινες δραστηριότητες είναι υπεύθυνες για περίπου 1,1°C υπερθέρμανσης από το 1850-1900.

Γιατί είναι σημαντική μια αύξηση μόλις 1^οC;

Φανταστείτε ότι ξυπνάτε το πρωί νιώθοντας υπέροχα. Τώρα φανταστείτε ότι ξυπνάτε και η θερμοκρασία του σώματός σας είναι υψηλότερη κατά ένα βαθμό. Νιώθετε κάποια διαφορά; Μπορεί να ακούγεται ότι ο ένας βαθμός είναι μικρός αριθμός, αλλά ακόμα και αυτό έχει αισθητή διαφορά.

Πόσο χρόνο έχουμε για να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή;

Ο Sir David Attenborough είπε το 2019 «Ό,τι κι αν κάνουμε τώρα, είναι πολύ αργά για να αποφύγουμε την κλιματική αλλαγή». Το πιθανότερο είναι να μάθουμε να προσαρμοζόμαστε στις νέες κλιματικές συνθήκες.

Τι θα συμβεί αν δεν κάνουμε τίποτα για να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή;

Το χειρότερο σενάριο σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα είναι η άνοδος της θερμοκρασίας της Γης κατά 2-4^ο C μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα. Η ΕΕ και το National Geographic δημιούργησαν τα παρακάτω βίντεο για το τι μπορεί να συμβεί σε αυτές τις θερμοκρασίες.

Ευρωπαϊκή Ένωση – Κοινό Κέντρο Ερευνών

National Geographic

Πώς γνωρίζω το αποτύπωμα άνθρακα μου;

Μπορείτε να το υπολογίσετε εδώ

Πραγματικά υπάρχει η κλιματική αλλαγή;

Ναι. Σύμφωνα με τη NASA [13], το 97% ή περισσότερο της επιστημονικής κοινότητας των επιστημόνων που δημοσιεύουν ενεργά το κλίμα συμφωνεί. Οι τάσεις υπερθέρμανσης του κλίματος τον περασμένο αιώνα είναι εξαιρετικά πιθανές λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Γιατί οι άνθρωποι δεν πιστεύουν στην κλιματική αλλαγή;

Για διάφορους λόγους. Πρώτον, τα περιβαλλοντικά προβλήματα δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Για παράδειγμα, δεν μπορείτε να δείτε τους ρύπους στην ατμόσφαιρα, παρόλο που τους αναπνέετε. Βέβαια πλέον υπάρχουν μέρες με πολύ έντονη ρύπανση που μπορείτε να νιώσετε τη διαφορά αναπνέοντας. Το γεγονός ότι συνήθως οι περιβαλλοντικές καταστροφές συμβαίνουν μακριά μας τείνει να μας κάνει να ξεχνάμε τι συνέβη αφού δεν είμαστε εμείς αυτοί που ζούμε με τις συνέπειες της καταστροφής. Επιπλέον, υπάρχει μαζική εκστρατεία παραπληροφόρησης για να μπερδευτεί το κοινό.

Γιατί να νοιαστώ?

Επειδή όλα τα πράγματα που προβλέπονται ότι θα συμβούν πρόκειται να επηρεάσουν εσάς, την υγεία σας, το σπίτι σας, την πόλη σας και όλους όσους γνωρίζετε. Έτσι, ακόμα κι αν δεν νοιάζεστε για το περιβάλλον αυτό καθαυτό, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα επηρεάσουν εσάς και την καθημερινότητά σας.

Πόσο θα μας κοστίσει η κλιματική αλλαγή;

Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών [14] εκτίμησε το 2016 ότι το κόστος της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στις αναπτυσσόμενες χώρες θα μπορούσε να ανέλθει μεταξύ 280 και 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως έως το 2050.

Ποιοι είναι μερικοί από τους πιο αξιόπιστους οργανισμούς σε όλο τον κόσμο που αξιολογούν την κλιματική αλλαγή;

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC)

Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP)

Η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA)

Η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας για το Κλίμα των ΗΠΑ (NOAA Climate.gov)

Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO)

Η NASA

Η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Πολιτειών (EPA)

Πηγές:

[1] https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/weather

[2] https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/climate

[3] https://www.un.org/en/climatechange/what-is-climate-change

[4] https://unfccc.int/process-and-meetings/the-convention/glossary-of-climate-change-acronyms-and-terms

[5] https://archive.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/faq-1-3.html

[6] https://climate.nasa.gov/faq/19/what-is-the-greenhouse-effect/

[7] https://www.bgs.ac.uk/discovering-geology/climate-change/how-does-the-greenhouse-effect-work/

[8] https://www.climate.gov/news-features/climate-qa/does-global-warming-mean-it%E2%80%99s-warming-everywhere

[9] https://climate.nasa.gov/faq/16/is-it-too-late-to-prevent-climate-change/

[10] https://www.ipcc.ch/2022/04/04/ipcc-ar6-wgiii-pressrelease/

[11] https://www.climate.gov/news-features/climate-qa/are-humans-causing-or-contributing-global-warming

[12] https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_Full_Report.pdf

[13] https://climate.nasa.gov/scientific-consensus/

[14] https://www.un.org/sustainabledevelopment/blog/2016/05/unep-report-cost-of-adapting-to-climate-change-could-hit-500b-per-year-by-2050/

[15] Kennedy, C., & Lindsey, R. (2015). What’s the difference between global warming and climate change. National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved from the NOAA website: https://www. climate. gov/newsfeatures/climate-qa/whats-difference-between-global-warming-and-climatechange.